Tijdens de traditionele Heëlesje Joarmaat op zaterdag 22 april is het voor de Heerlense muziekliefhebber dubbel feest. Die dag is het namelijk ook Record Store Day, een wereldwijd georganiseerde feestdag, waarop platenwinkels extra activiteiten organiseren om de branche te promoten. Heerlen telt met Satisfaction Recordshop, GonG Records en Didi Recordshop maar liefst drie platenzaken. Liefhebber, kenner en schrijver Marco Smeets ging er namens Heerlen Mijn Stad op bezoek om de stemming te peilen.

In 2007 besloot een aantal onafhankelijke platenzaakeigenaren in Baltimore (VS) om een dag te organiseren waarop ze haar winkels in het zonnetje kon zetten. Het resulteerde een jaar later in de eerste Record Store Day, een feestje dat zou uitgroeien tot het grootste eendaagse muziekevenement ter wereld. Nederland haakte aan in 2010 maar Record Store Day USA is nog steeds de hoofdorganisator. Inmiddels worden er duizenden artiesten en miljoenen muziekliefhebbers bediend in onafhankelijke platenzaken. Een branche die het al heel lang heel erg zwaar heeft en dit jaarlijkse hart onder de riem goed kan gebruiken. Zo ook Satisfaction in de Oranje Nassaustraat, de oudste nog bestaande platenzaak in Zuid-Limburg.

“Het is een hele goede boost voor de muziek, het vinyl en de zaak. Het is eigenlijk gewoon een feestje.” Aldus eigenaar Ruud. “Het is die dag drukker dan normaal en ik zie altijd weer veel mensen die ik niet ken. Bovendien verkoop ik die dag ook veel niet-Record Store Day-platen, al komen er ook veel mensen die enkel naar de Record Store Day-releases kijken. Zij willen de eenmalige uitgaven scoren. Dat zijn vooral de mensen die vroeg in de ochtend komen.”

Verderop, op bedrijventerrein In de Cramer, vinden we dus níet de oudste maar wél met afstand de grootste platenzaak van Heerlen en ver daarbuiten: Didi Recordstore, de zaak én passie van Mat Villain. Niet in het centrum dus, maar hij mist de aanloop van het winkelend publiek geenszins. “Ik heb dat veel in Amerika gezien. Mensen hebben vaak niet veel tijd en hier weet je gewoon dat je snel de auto voor de deur kunt zetten en binnen springen.” Ook voor Mat is Record Store Day speciaal: “Het gaat erg druk worden en veel muziekliefhebbers die van zaak naar zaak trekken treffen zich hier. Dan beginnen ze hier, omdat wij het vroegst open zijn, en gaan ze daarna door naar Satisfaction, Kerkrade, Sittard of Maastricht.”

Mat en Ruud werkten allebei al jaren in hun zaak voordat ze haar overnamen. Beiden als gevolg van het overlijden van hun baas in respectievelijk 2009 en 2017. Ruud vertelt: “Satisfaction bestaat ongeveer vijftig jaar en ik zit hier zelf al bijna dertig jaar waarvan – na het overlijden van de oude eigenaar Rob – bijna zeven jaar als eigenaar. Maar ik kwam hier al vanaf mijn twaalfde als klant.” Mat heeft een vergelijkbaar verhaal: “Oprichter John Diederen opende in 1993 een winkel in Hoensbroek aan de Akerstraat-Noord waar ik als tiener al ging werken. In 2004 groeide de zaak zo uit haar voegen dat hij verhuisde naar het huidige adres op In de Cramer. In 2009 overleed hij plotseling en vanaf dat moment heb ik de zaak overgenomen.” Zowel Mat als Ruud behoren beiden dus min of meer tot het meubilair en zijn onlosmakelijk verbonden met hun winkel.

Mat bouwde de zaak dusdanig uit dat hij dé grootste van de verre omtrek werd en internationaal hoog aanzien kreeg. Ruud zetelt nog steeds op het oude en vertrouwde adres waar hij begon en waar Satisfaction een begrip in de regio werd. Toen ze begonnen zaten we nog midden in het cd-tijdperk en bij Satisfaction wordt nog steeds veel op cd verkocht: “Als klant kocht ik hier lp’s, maar toen ik hier kwam werken waren het al cd’s. Ook nu verkoop ik van veel nieuwe releases nog steeds meer cd’s dan vinylplaten, al verschilt het per titel en prijs. Als ik voor de nieuwe Depeche Mode bijvoorbeeld vijftig euro moet vragen dan zijn er toch altijd nog meer mensen die voor de cd gaan.”

Didi heeft van meet af aan ingezet op vinyl. Mat is dan zelf ook een liefhebber pur sang: “Ik ben gek op vinyl. Terwijl tijdens mijn schooltijd iedereen cd’s kocht, was ik de enige die aan lp’s vasthield. De liefde voor muziek is daarnaast mijn belangrijkste drijfveer. Mensen zeggen wel eens dat ze alles al kennen. Onzin. Er is zoveel geweldige muziek gemaakt. Miljoenen geweldige platen. Elke dag kom ik wel iets tegen dat ik nog nooit eerder gehoord heb. Die ontdekkingsreis is fascinerend. Ik ben zelf begonnen met metal en punk. In de loop van de jaren zijn daar genres bijgekomen als Latin, funk, Afrikaanse muziek en jazz.”

De warme sound van ouderwets vinyl leek volledig te worden weggevaagd in de jaren ’90 maar kwam verrassend sterk terug nadat veel muziekliefhebbers het kille product en het matige geluid van downloads en streamingdiensten zat waren. Muziek moest weer ‘tastbaar’ worden. Record Store Day staat dan ook vooral bekend om de zeer exclusieve vinylreleases die alléén op die dag verkrijgbaar zijn. Honderden platen komen dan in beperkte oplages uit: remixes en unieke live-registraties maar ook nieuwe muziek, steeds vaker niet zwart maar in een kleurtje. Over welke release dit jaar het meest gewild is bestaat geen enkele twijfel.

“Dat is dit jaar de speciale release van Taylor Swift,” zegt Mat. ”Daarvoor staat de telefoon al weken roodgloeiend. En daarbij komt dat deze release is geschrapt voor Duitsland, dus iedere Duitser die hem wil hebben moet hiervoor naar het buitenland en dan zitten we hier in Heerlen dus goed.” Maar er zijn meer platen waarnaar de vraag enorm is: “Foo Fighters, Billy Joël, Doe Maar, een soloalbum van Eric Carr van Kiss en voor U2 komen traditioneel altijd veel mensen. En meerdere mensen hebben naar Chet Baker gevraagd.” Ook Ruud noemt meteen Taylor Swift: “Daar krijg ik er ook veel van. Ik hoop dan ook veel Duitsers te zien zaterdag.” En ook bij Satisfaction is U2 traditioneel populair. “Dan zie je ieder jaar weer dezelfde mensen die alles van U2 kopen die deze ook niet willen missen.”

Een veelgehoorde kritiek is dat de prijs van sommige platen erg of zelfs te hoog is. Als een Record Store Day-release in een kleine oplage van bijvoorbeeld duizend stuks verschijnt is de kostprijs namelijk veel duurder en de verkoopprijs dus hoger. Releases komen veelal uit de VS en ook in kleine oplages waardoor de verzendkosten per stuk hoger zijn. Daarna moeten de releases in Nederland ook nog eens in een hele korte periode gedistribueerd worden.

“Dat geldt helaas niet alleen voor Record Store Day,” zegt Mat. “Er zijn meerdere redenen. Corona, Universal [één van de drie resterende grote platenmaatschappijen - red.] is naar de beurs gegaan en heeft de prijzen verhoogd. Zij zijn begonnen en de concurrentie ging mee. Ik ben hierdoor selectiever geworden in mijn inkoop. Als een album echt qua prijs door het dak gaat koop ik hem niet in of blijf ik zoeken naar een aanbieding of naar andere kanalen. Ik zet daarom ook meer in op tweedehands. Al zie ik dat de jeugd gemakkelijker vijftig euro betaalt voor een plaat van Lana Del Rey omdat ze eraan gewend zijn dat die grote titels van Lana of Lady Gaga dat kosten. De nieuwe Pink Floyd, The Dark Side Of The Moon Live at Wembley, die kost dan weer 22 euro. Mét poster én klaphoes. Daar kun je niets van zeggen.” Ruud verbaast zich ook steeds vaker over de bedragen: “De prijzen rijzen wel een beetje de pan uit en niet alleen op Record Store Day. Ik moet daardoor ook voorzichtig inkopen. Je wil niet met een plaat blijven zitten die tachtig euro kost.”

Waar Satisfaction en Didi Record Store Day omarmen is Henk Genders een paar jaar geleden afgehaakt. Zijn GonG Records bestaat vanaf 2005 als winkel, daarvóór had hij een verzendhuis voor cd’s. Henk zette vanaf die tijd vrijwel volledig in op vinyl en vierde jaarlijks Record Store Day. Dat hij tegenwoordig verstek laat gaan, heeft vooral te maken met de verhuizing van zijn zaak van het Raadhuisplein naar de Promenade, waar hij nu instore zit bij Boekhandel Van der Velden van Dam.

“Ik ben begonnen in de Uilegats tot 2016 en daarna verhuisde ik naar het Raadhuisplein. In 2019 wilde ik stoppen omdat ik mijn huurcontract met vijf jaar moest verlengen, terwijl tegelijk de verbouwing van het Raadhuis begon. Waardoor ik dus minimaal drie jaar in de troep zou zitten. Iets dat ik in de Uilegats ook al had meegemaakt. Toen vroeg Monique van de boekhandel me of ik voor twee-onder-één-kap wilde gaan. Ik had nog een flinke voorraad staan, dus nu zit ik op de Promenade. Maar in deze situatie veranderde ook mijn publiek. Nu verkoop ik meer vinyl online en in de zaak steeds meer klassiek en ook meer cd’s. Zeker na het vertrek van Paul Smeets [van de gelijknamige cd-zaak aan de Akerstraat, die gespecialiseerd was in jazz en klassiek - red.] Daarom is Record Store Day voor mij steeds minder interessant geworden.”

Toch zijn er ook meer principiële redenen voor het afhaken van GonG: “De platen worden steeds duurder en het aanbod is verschraald. Al valt dat dit jaar enigszins mee. Maar het is nu naast een feest voor de platenzaak óók een verdienmodel voor de platenmaatschappijen geworden. Die zijn te machtig geworden. Door schaalvergroting zijn er nog maar drie over en als je bijvoorbeeld Universal niet meekrijgt, dan ben je al de helft van je releases kwijt.” Desondanks ziet ook Henk het belang van Record Store Day: “Begrijp me niet verkeerd. Het is heel goed dat het er is. Het moet ook niet verdwijnen. Alleen al voor de aandacht is het een zege voor met name de kleine winkels.”

Geen Record Store Day in of bij Gong en dus ook geen livemuziek, want dat maakt ook deel uit van dit mondiale platenfeest. Jaarlijks veranderen tientallen winkelvloeren in een podium waar menig artiest met liefde intieme concerten geeft, de fans ontmoet of een recent uitgebrachte plaat signeert. Bij Satisfaction kun je dit jaar terecht voor optredens van Daniël Cane en Robbert Duijf, wiens recente album Change Myself daar sinds kort in de schappen ligt.

Waar het winkelend publiek zich in de Oranje Nassaustraat – als het even mee zit – buiten in een lentezonnetje kan laven aan deze muzikale traktaties blijft het bij Didi beduidend rustiger: “Het is hier zo druk dat het te onoverzichtelijk wordt. En de meeste mensen komen puur voor de releases die ze willen scoren en zijn daarna meteen weer weg. Mensen die om half negen voor de deur staan, om 9 uur een plaat van U2 uit het rek trekken, pinnen en weg zijn. In het begin had ik hier wel eens een bandje staan. Dan ging er tijdens het eerste nummer al een blikje bier over een stapel platen en was ik er al meteen helemaal klaar mee.”

Naast het feit dat ze alle drie eigenaar zijn van een platenzaak hebben Ruud, Mat en Henk nog iets gemeen: het zijn gepassioneerde muziekliefhebbers die zelf ook hun slag hopen te slaan tijdens Record Store Day. Mat heeft in ieder geval één juweeltje op het oog: “De Garage-compilatie Nuggets. Dat was altijd een dubbelelpee maar er is ook een box met vijf cd’s waarop alleen maar fantastische nummers staan en die komt nu voor het eerst compleet uit op vinyl.” Ruud heeft een andere favoriet: “Porcupine Tree. Verder zijn er nog wel een paar maar dat zijn voor mij persoonlijk geen échte uitschieters.” Ook Henk heeft een verlanglijstje: “Er zijn wat jazz-dingen die ik interessant vind. Een Chet Baker-album met opnamen uit 1979 uit de VARA-studio en een Bill Evans plaat.”

Speciaal voor de gelegenheid gaat Didi twee uur eerder open dan op een reguliere zaterdag en er wordt extra personeel ingezet, al zal Mat zelf niet aanwezig zijn. “Helaas. Dat weekend is er ook de Mega Platenbeurs in Den Bosch en daar ben ik zelf alle dagen aanwezig met een paar stands. Er zijn daar vooral veel buitenlandse verkopers, uit alle uithoeken van der wereld en die missen Record Store Day dus volledig, maar ik kom de overgebleven Record Store Day-releases zaterdagavond oppikken zodat ze zondag in Den Bosch staan.” Ruud rust zondag vooral uit van een ongetwijfeld drukke dag. Ook hij heeft hulp en veel zin: “Ja ja ja, ik vind het héél erg leuk. Kom vooral allemaal even langs, al is het maar voor de sfeer. Tijdens de Joarmaat is het altijd goed weer, er is livemuziek… het gaat een mooi feestje worden in de stad!”

Record Store Day vindt dit jaar plaats op zaterdag 22 april in platenzaken over de hele wereld. Meer informatie over de speciale releases van dit jaar vind je op recordstoreday.nl. Kijk voor informatie over vinyl in Heerlen ook eens naar de zomerspecial die ons eigen Heerlen Mijn Stad-podcastduo Marco Smeets en Anoek Hilt hierover maakten voor RTV Parkstad.

Tekst: Marco Smeets
Foto’s: David Doelen