Met de start van Cultura Nova kunnen de bezoekers van de stad zich ook weer verheugen op Klein.Berlijn. Van 26 augustus tot en met 2 september ademt het Schelmenhofje aan de Pancratiusstraat weer even de sfeer van de Duitse hoofdstad, waar op open plekken en leegstaande gebouwen niet zelden culturele vrijplaatsen ontstaan. Poppodium Nieuwe Nor volgde dat voorbeeld en creëerde aldus een klein stukje Berlijn in de binnenstad van Heerlen. De programmering wordt grotendeels overgelaten aan bijzondere culturele instellingen die zich tijdens Limburgs grootste cultuurfestival kunnen presenteren. Op dinsdag 29 augustus wordt het programma ingevuld door jongerencentrum OUTPOET dat zich in korte tijd stevig wist te profileren en nu al een onmisbare schakel in de Heerlense muziek- en kunstketen lijkt te zijn geworden. Heerlen Mijn Stad stuurde Marco Smeets op pad om te kijken wat er zoal gebeurt in de voormalige passage en wat we aanstaande dinsdag kunnen verwachten.

De plek waar OUTPOET is gehuisvest (de Oude Veemarktstraat oftewel de voormalige Plaar-passage) heeft een lange historie als het op jongerencultuur aankomt. Zo was aan het uiteinde van de passage tussen 1971 en 1986 de openbare bibliotheek gevestigd en precies in het midden lag discotheek De Morenhoek, al in de jaren ’60 een begrip tot ver buiten de stadsgrenzen. Op die plek zou later het jongerencentrum KWJ uitgroeien tot een belangrijke hangplaats voor punks en andere jeugdigen die graag buiten de gebaande paden traden. In de jaren ’90, nadat de passage was gehalveerd en eindigde bij de Morenhoek, was het café De Klinker dat veel scholieren, studenten en uitgaanspubliek de passage inlokte. Na de eeuwwisseling veranderde de onderdoorgang in de Creative Corridor; een verzameling van jonge creatieve bedrijfjes. En toen was er begin 2021 ineens OUTPOET.

Dat OUTPOET juist op deze plek terecht is gekomen lijkt puur toeval. Jeffrey Hanssen is één van de gangmakers achter dit initiatief. Hij is jongerenwerker en voormalig mede-eigenaar van koffie-, kledingzaak, cultureel trefpunt Coasters op de Bongerd. Jeffrey vertelt: ‘Op een gegeven moment zaten we met Rick Jacops van Backstage Film Productions. Hij vertelde dat de Creative Corridor ging stoppen en de ruimtes vrij zouden komen, Rick zag meteen dat ons concept goed zou passen. Vanuit daar zijn we met eigenaar Weller gaan praten en even later konden we opstarten.’

Niet alleen de locatie verwijst naar het verleden. De naam knipoogt ook nadrukkelijk naar de Inpoet. Een roemrucht jongerenhonk dat in 1969 startte als eerste Limburgse filmhuis, later bekend werd als het New Wave Café en waaruit Filmhuis de Spiegel en poppodium Nieuwe Nor zijn voortgekomen. Het originele idee voor OUTPOET is afkomstig van jongerenwerker Tom Houben. Na lang zoeken kwam hij terecht bij de juiste mensen. Jeffrey is één van hen: ‘Samen hebben we de eerste versie van OUTPOET opgezet, een plek waar zorg en cultuur samen kwamen. Tijdens de coronaperiode hebben we veel aan het concept gesleuteld.’

Een dik jaar na de start vond de officiële, door corona uitgestelde, opening plaats en de regionale omroep L1 was erbij: ‘Het centrum is een plek waar jongeren op allerlei manieren kunnen samenkomen en een creatieve uitlaatklep kunnen vinden. Het is niet alleen een hangplek voor jongeren, het is ook een ontmoetingsplek voor jongeren die vanuit een moeilijke situatie proberen het tij te keren. Jongeren die eenzaam zijn, niet lekker in hun vel zitten of moeite hebben om mee te komen in de samenleving. Ervaringsdeskundigen helpen de jongeren om met elkaar stappen te zetten naar een betere toekomst.’

Aanvankelijk opereerde OUTPOET onder de vlag van de LEVANTOgroep, een organisatie die ondersteuning biedt op het gebied van geestelijke gezondheidszorg en maatschappelijke opvang. Die samenwerking bleek echter verstikkend te werken en strandde al snel. Jeffrey: ‘Uiteindelijk hebben we het stukje zorg voor een groot deel achtergelaten. Sinds afgelopen januari zijn we een onafhankelijke stichting geworden en hebben we de focus gelegd op cultuur en talentontwikkeling.’ Niels Numan, één van de vijf founders, is daar niet rouwig om: ‘Het was juist nooit het doel om er een zorgplek van te maken maar een plek waarin iedereen zijn passie volgt, die passie aanstekelijk laat zijn en waar men elkaar helpt om het beste uit elkaar te halen.’ En voor de duidelijkheid: OUTPOET is weliswaar op jongeren gericht maar iedereen is welkom.

Inmiddels is OUTPOET uitgegroeid tot een bruisende plek. Er kwam een winkel, spellencafé, expositieruimte en er werden flexwerkplekken gerealiseerd. Ook is er een klein poppodium in de kelder én een opnamestudio. Popmuziek is duidelijk één van de fundamenten onder het concept. Zanger Dean Vrösch timmert er met succes (zijn band A Minor Problem speelde onlangs in het naprogramma van The Offspring in de AFAS Live in Amsterdam) aan de weg: ‘Wij zijn aangesloten bij Raising Grounds Entertainment en zij gebruiken OUTPOET als uitvalsbasis. Voor mij is het fijn dat ik er in aanraking kom met nieuwe mensen en perspectieven wat vervolgens weer leidt tot nieuwe inzichten in mijn eigen muziek. Maar voor jong talent is OUTPOET nog veel belangrijker. Omdat er een heleboel faciliteiten worden aangeboden die je als jonge artiest normaal niet tot je beschikking hebt, zoals een opnamestudio, (betaalbare) bandshirts en het voornaamste: een podium!’

Omdat Heerlen-Centrum met de Nieuwe Nor en Café Bluff al twee poppodia kent rijst de vraag of een nieuw kleinschalig podium niet ten koste gaat van met name die laatste. Jeffrey is daar duidelijk over: ‘De verstandhouding is goed! Het is belangrijk dat we blijven samenwerken zodat we niet in elkaars vaarwater zitten. We zien elkaar ook niet als concurrenten. Samen moeten we Heerlen bruisend houden. Het heeft geen nut om elkaar tegen te werken.’

Wie door de passage langs OUTPOET loopt ziet als eerste het ‘winkelgedeelte’ waar naast eigen kunst ook spellen, kleding en muziek wordt verkocht maar verderop is het vooral de sprookjesachtige en mysterieuze ruimte van Niels die in het oog springt. Hij was voorheen samen met zijn echtgenote Isabelle één van de drijvende krachten achter de Houten Sleutel, een plek waar jongeren die zich elders niet welkom voelden tussen 2008 en 2013 een thuis vonden. Een begrip in de stad, zo bevestigt Niels: ‘Het was in eerste instantie een winkel waarin wij verkochten wat we zelf leuk vonden. Voor Isabelle was dat Japanse import en kleding, voor mij goochelspullen en spelletjes. Binnen no time hadden we de zaak vol zitten. Niet alleen voor het gebruik van de speeltafels maar vooral voor de sociale aspecten. Velen konden nergens anders terecht, werden geweerd op publieke plekken en in de horeca. Bij ons vonden ze wel een plek waar ze konden (mochten!) hangen, spelen, verliefd worden, huilen. Waar geluisterd werd en waar ze vooral zichzelf mochten zijn. Er kwamen op een gegeven moment ruim 400 jongeren per maand.’

Verstikt geraakt in een in een bureaucratisch web moest de Sleutel sluiten, een moeilijke tijd voor Niels en zijn vrouw: ‘Ik was boos en verbitterd. Snapte niet waarom dit zo had moeten eindigen. Honderden jongeren stonden op straat. Ze werden wéér weggestuurd. Vereenzaamden weer op hun kamertjes. Een enkeling maakte er zelfs een eind aan. Ik gaf de schuld aan overheid en grote zorgpartijen. Die zich verscholen achter regels en marktaandelen.’ Na de sluiting bleek echter al snel dat er behoefte was aan een vergelijkbare plek: ‘Maandelijks klopte er wel iemand aan die soortgelijke plannen had. Een spellenwinkel, een jongerenhonk etc. Ze zochten ons op en bestookte ons met (vaak naïeve) ideeën, terwijl ik zelf nog aan het verwerken was.’ Tom Houben was één van die velen.

Tom ontmoette Jeffrey en Niels in Coasters en de rest is geschiedenis. Isabelle Numan volgde een opleiding tot kunstdocent aan de academie in Maastricht en sloot zich aan bij de initiatiefnemers. Naast het maken van kunst en het begeleiden van jonge kunstenaars is ze voor velen ook een luisterend oor of steun en toeverlaat. Isabelle: ‘Als je iets aan het maken bent kom je jezelf vaak tegen en dan ontstaan er wel eens diepgaande gesprekken, ook over gevoelens. Er zijn hier geen taboes.’ Niels onderstreept het belang van Isabelles functie:‘Isabelle zorgt ervoor dat OUTPOET haar doelstelling, als culturele kweekvijver, sneller en succesvoller behaalt.’

Koffiezaak Coasters wordt vaak genoemd zodra het over OUTPOET gaat. In de koffiezaak op de Bongerd was vrijwel alles mogelijk. Nagenoeg heel cultureel en creatief Heerlen behoorde tot de clientèle en menig prachtig initiatief is daar ontstaan. Was OUTPOET er überhaupt wel gekomen als Coasters en de Houten Sleutel er niet waren geweest? Jeffrey denkt van niet: ‘Dankzij Coasters heb ik zowel Niels als Tom ontmoet. De Houten Sleutel en Coasters hebben beiden een essentiële rol gespeeld in het samenbrengen van de juiste mensen maar ook in de denkwijze en uitvoering van OUTPOET. Misschien was er wel iets soortgelijks ontstaan maar in een andere vorm of hoedanigheid.’ Het lijkt er dus op dat we te maken hebben met een typisch Heerlens project, al vertelt Jeffrey dat er ook elders interesse is in het concept: ‘We hebben meerdere gesprekken met partijen uit het hele land gevoerd. Advies hierover willen we graag geven maar zelf zullen we in Heerlen blijven, hier ligt ons hart.‘

Ondanks de veelheid en diversiteit aan activiteiten en bezigheden is er wel degelijk sprake van een communitygevoel. Dean Vrösch bevestigt dat: ‘Binnen OUTPOET zijn een heleboel kunstenaars en andere creatievelingen aanwezig die actief zijn op verschillende vlakken. Juist uit die diversiteit valt een heleboel inspiratie te halen! Zelf ben ik ook gaan meespelen op de wekelijkse game nights, waar kaart- en bordspellen worden gespeeld. Zo ben ik steeds meer op andere creatieve vlakken betrokken geraakt.’

Mensen die willen kennismaken met hetgeen zich in OUTPOET afspeelt kunnen gewoon binnenlopen maar voor hen wordt er ook maandelijks een showcase-avond georganiseerd. Iedere laatste vrijdag van de maand is er namelijk een OUTPOET Night, een klein festival waarop eigen artiesten en kunstenaars hun werk presenteren. Behalve in augustus, want dan is er op de Cultura Nova-dinsdag dus OUTPOET Day op Klein.Berlijn. Jeffrey vertelt wat daar gaat gebeuren: ‘We gaan breder en groter uitpakken met onze gebruikelijke showcase. Waar we normaal iedere maand een kleine selectie uitlichten maken we er dit keer een middag- en avondvullend programma van met kunst, muziek, poëzie, games en workshops. Niels heeft zelf officieel niets op het programma staan: ‘Maar ik heb altijd een spel kaarten bij me, dus wie weet… En Isabelle zet de zeefdruk klaar. Ze heeft een paar ontwerpen voorbereid die je zelf op een tas of shirt kunt drukken.’

Aanstaande dinsdag is het dan zo ver en kan heel Heerlen nader kennismaken met OUTPOET. Jeffrey legt uit waarom we vooral een kijkje moeten gaan nemen: ‘Het is voor velen vaak moeilijk om te bevatten wat we nou precies doen. Doordat je tijdens deze activiteiten ongedwongen een kijkje kunt komen nemen (in feestelijke sfeer) verlagen we de drempel om binnen te lopen. Daarnaast hopen we hierdoor ook mensen te inspireren.’ Isabelle: ‘Je kunt niet alleen komen kijken maar ook meedoen. Dan voel je ook de vibe die wij hier hebben.’Niels: ‘En er zijn gezellige mensen’. Tenslotte heeft Dean nog twee andere belangrijke argumenten: ‘Kom vooral langs om te zien dat cultuur in Heerlen een flinke toekomst heeft. En omdat je toch niks beters te doen hebt.’ En daar zou hij misschien wel eens gelijk in kunnen hebben.

De OUTPOET Day op Klein.Berlijn vindt plaats op dinsdag 29 augustus van 15.00 tot 23.00 uur op het Schelmenhofje aan de Pancrastiustraat. Het volledige programma van Klein.Berlijn vind je op culturanova.nl. Voor meer informatie over Outpoet kun je terecht op www.outpoet.nl.

Tekst: Marco Smeets
Foto’s: Luc Lodder