Op zaterdag 6 april wordt Theater Heerlen getransformeerd tot één grote literaire snelkookpan aan activiteiten. Die dag vindt namelijk het festival Opzich plaats, een unieke gebeurtenis in Limburg die Heerlen wederom op de kaart zet als cultuur- en festivalstad. Reden om onze stadsreporter Marco Smeets op pad te sturen voor een gesprek met de initiatiefnemers en participanten van Opzich.
Kort na de Boekenweek kan de Zuid-Limburgse literatuur- en poëzieliefhebber zijn of haar hart weer ophalen tijdens Opzich, een fonkelnieuw festival dat wordt georganiseerd door het Parkstad Limburg Theater en collectief PANDA. Opzich is een festival vol poëzie, lezingen, gesproken woord en muziek en belooft de letters en haar auteurs letterlijk uit de boeken te trekken en over het theater te verdelen. Van de bekende theaterzalen tot aan de foyer, van de kleedkamers tot aan de coulissen en zelfs de lift. Overal en op velerlei manieren wordt dit geletterde feest gevierd. En het woord feest mag onderstreept worden, want er staat een line-up klaar om U tegen te zeggen. Er worden bijzondere en vernieuwende concepten gepresenteerd én er is muziek. Maar bovenal beoogt Opzich een podium te zijn voor literair talent en schrijvers met een bovenregionale blik. Met verbinding als sleutelwoord. Om het festival laagdrempelig te houden, is er gekozen voor betaling naar draagkracht; de bezoeker kiest zelf de prijs die bij hem of haar past (je hebt de keuze uit drie prijscategorieën).
Voormalig stadsdichter Merlijn Huntjens stond namens PANDA samen met Betti Plug van het Parkstad Limburg Theater aan de wieg van het festival. Over het hoe en waarom van Opzich waren ze het snel eens: er is naast de behoefte aan een podium ook een inhoudelijke noodzaak. Verhalen, literatuur en gedichten verruimen namelijk onze blik op de werkelijkheid. Ze prikkelen creativiteit en fantasie, bevorderen empathie. Verhalen dagen je uit om je in een ander te verplaatsen en dat is cruciaal in een wereld waarin we steeds vaker lijnrecht tegenover elkaar staan. Merlijn: “Wij willen literatuur inzetten als verbinder van ervaringen, culturen en smaken. Elk boek, elk gedicht, elke voordracht staat voor een reis die schrijvers, performers, lezers en toeschouwers samen beleven.”
Opzich is een festival op het kruispunt van taal, poëzie en performance en sluit daardoor perfect aan op de reeks literaire projecten die PANDA sinds 2015 bedacht en uitvoerde in Heerlen en omstreken. Merlijn: “PANDA wil laten zien dat poëzie, literatuur en verhalen voor een brede groep mensen toegankelijk zijn. Het collectief ontstond als grap omdat poëzie in Heerlen niet jong genoeg en vooral te braaf zou zijn. Inmiddels is die grap uit de hand gelopen en is PANDA uitgegroeid tot een gerespecteerde literaire organisatie met programma's in Limburg en de Euregio, ze brengt makers naar onze regio en helpt jonge talenten verder de literaire ladder op.” Opzich lijkt dan ook een voor de hand liggende volgende stap; een redelijk grootschalig en ambitieus festival dat van de gebaande wegen durft af te wijken. Of toch niet helemaal? Merlijn: “We onderscheiden ons volgens mij vooral omdat we überhaupt een literair festival zijn in het uiterste zuiden van het land. Verder hebben we toch wel wat afgekeken bij andere festivals. En dat weten ze. Shout out naar Explore the North in Leeuwarden, Wintertuin in Nijmegen en het Tilburgse Tilt.” Maar er is volgens Betti Plug meer dat Opzich uniek maakt: “Wij geven er meer dan andere festivals een regionaal tintje aan door ook met regionale schrijvers en performers te werken.”
Ondanks dat de organisatie het wiel dus niet opnieuw hoefde uit te vinden, springen er toch een aantal vernieuwende concepten in het oog. Wat te denken van Silent Dichtco en Behind The Bar.
Voor iedereen die wel eens een ‘silent disco’ heeft bezocht, kan zich wel een voorstelling maken van dit eerste concept; silent disco maar dan met gedichten. Het tweede concept behoeft iets meer uitleg. Rapper en tekstschrijver Alvin Schepers, in hiphopkringen beter bekend als Dookie, is één van de initiatiefnemers van ‘Behind The Bar’: “Het is een concept dat ik samen met Jules en Jelle ‘Yila’ Weijers heb bedacht. Een bar, in het Nederlands een maat, duidt binnen de rap een lijn of een regel van een tekst aan. Die bar heeft in dit geval een dubbele betekenis omdat de gastheren achter een bar staan en drankjes serveren terwijl ze gasten bevragen.” Jules Weijers vult Alvin aan: “Wij nemen het voortouw om artiesten na een korte performance vragen te stellen. Ik zeg nadrukkelijk het vóórtouw omdat het vooral ook leuk is om uit het publiek vervolgvragen te krijgen of met de bezoekers in gesprek te gaan.”
Hiphop en literatuur. Een combinatie die niet zo heel vreemd is gezien het belang van de teksten in dat genre. En dan kan het dus gebeuren dat een rapper als Alvin ineens op een literair festival staat. Al is dat op zich natuurlijk helemaal niet zo vreemd. “Hiphop is een manier voor jongeren om een vorm van verhalen vertellen te ontdekken,” vertelt Alvin. Hij vervolgt: “Ik denk ook dat ik me door de jaren heen bewuster ben geworden van het belang van de taal.”
De vergelijking met een inmiddels bekende cultuurstroming als Poetry Slam ligt voor de hand. Alleen de muziek lijkt te ontbreken maar díe cross-over wordt tijdens Opzich wel degelijk gemaakt. O.a. door de garagejazzband Kruidkoek en De Troubadours van de Toekomst, een collectief van muzikanten die met één been in de verhalende traditie van Limburgse zangers als Harry Bordon en Sjef Diederen staan en met het andere been in het roerige heden. De meest opmerkelijke naam op het muzikale affiche is echter een grote onbekende: IMP SYN, een project van stadsdichter Sven Vek en muzikant Jeffrey Hanssen, beiden met een stevig (punk)rockverleden.
Wie bij IMP SYN echter denkt dat er flink gebeukt gaat worden zal bedrogen uitkomen. Het Parkstad Limburg Theater spreekt in haar aankondiging over een “vehikel van elektronische dansbaarheid, poëtische lading en kafkaëske kwinkslagen.” Het duo omschrijft het zelf als “Spinvis voor speedsnuivers”. Het is in ieder geval heel erg snel gegaan voor de twee. Sven Vek vertelt: “Een dikke maand geleden zijn we begonnen en we hadden nog niet echt een idee van wat dit moest worden. Het is een bevrijdende samenwerking geweest met een bijna hilarische deadline dus we genieten des te meer van het resultaat.” Het gaat voor Sven sowieso een bijzondere avond worden want Opzich markeert zijn afscheid als Heerlense stadsdichter, een functie die iedere twee jaar wordt overgedragen: “Dat voelt goed. Ik heb onwijs veel geleerd over mezelf en mijn schrijverschap. De twee jaar zijn voorbijgevlogen en ik kijk er naar uit om het stokje over te dragen aan de volgende kandidaat of kandidaten.” Als stadsdichter onderstreept Sven het belang van het festival voor zijn stad die zich door de jaren steeds meer als culturele hoofdstad van Limburg profileert: “Dit misten we nog. Hiervoor moest je normaliter de provincie uit, dus we planten wederom onze vlag op de berg. Daarnaast is Parkstad ook een regio waar de laaggeletterdheid hoog is en daarom zijn dit soort evenementen van extra belang.”
Zoals gezegd puilt het programma uit en schiet het binnen de literaire kaders alle kanten op. Naast genoemde Alvin Schepers en de gebroeders Weijers, Kruidkoek, Sven Vek, Jeffrey Hanssen en Troubadours van de Toekomst Joep Conjaerts, Mark Courage, ChrisDols, Harold K, en Ivo Rosbeek komt er een keur aan gevestigde namen en regionale talenten voorbij. Zoals de gelauwerde schrijvers Raoul de Jong, Lisa Weeda en Anya Niewierra. Ook schrijver, dichter en performer Joost Oomen en de veelgeprezen poetry slammers Kevin Amse en Jee Kast zijn van de partij. En dan zijn niet eens alle namen genoemd, dus de keuze is reuze.
De organisatoren en deelnemers staan in ieder geval te popelen terwijl de verwachtingen op voorhand best hoog zijn. Maar wanneer is een literair festival als dit eigenlijk geslaagd? Hangt dat af van de publieke belangstelling, de kwaliteit van de voordrachten of de reactie van het publiek? Volgens initiator Merlijn Huntjens kan het op voorhand al niet meer stuk: “Het feit dat we dit überhaupt voor elkaar hebben gekregen is natuurlijk al dik winnen.” Jules Weijers legt de lat een klein stukje hoger: “Voor mij is Opzich al geslaagd als er mooie gesprekken ontstaan, ook met het publiek.” Ook Sven Vek zet de bezoekers op de eerste plaats: “Als er mensen zijn. Als die mensen het leuk vinden. Als die mensen volgend jaar weer andere mensen willen meenemen. Lachende gezichten… Dat soort dingen.” En tenslotte kijkt Betti Plug als organisator ook al stiekem vooruit: “Het festival is zeker geslaagd als volgend jaar iedereen weer komt.” Dat impliceert dus dat het de bedoeling is dat het niet bij deze eerste editie zal blijven? “Klopt, We willen het jaarlijks gaan organiseren.”
Of dat ervan gaat komen zal de toekomst uitwijzen. Vooralsnog zijn we alvast erg blij met de geboorte van een eigen literair festival met een eigenzinnig smoelwerk, een gedurfde programmering en een sociale insteek. Met oog voor regionaal talent en een flinke scheut hiphop op de flank. Op en top Heerlens dus? Opzich wel.
Opzich vindt op zaterdag 6 april plaats in Theater Heerlen van het Parkstad Limburg Theater. Voor informatie en tickets kun je terecht op de website van PLT.
Tekst: Marco Smeets
Foto’s: Luc Lodder
