1. Glaspaleis | Bongerd 18
Op het gebied van architectuur is het Glaspaleis het belangrijkste gebouw in Heerlen. Als je weet dat dit futuristische wonder al uit 1935 stamt, wordt de waarde ervan steeds duidelijker. Architect Peutz ontwierp het als een warenhuis voor stoffenhandelaar Schunck. Het bestaat uit vijf verdiepingen gedragen door paddenstoelvormige kolommen. De gevel ‘zweeft’ en staat er dus los van. Een slim handigheidje van de architect, zodat de hele gevel uit glas kon bestaan.

Tip! Het Glaspaleis is de huiskamer van Heerlen, culturele instelling SCHUNCK en twee horecazaken betrekken het bijzondere gebouw. Op de vide boven de begane grond vind je een gratis expositie over het Glaspaleis, ‘U bevindt zich hier’.

2. Royal Theater | Stationsplein 5
Een ander icoon van Peutz is het Royal Theater, beter bekend als bioscoop.Opeen hoekig perceel in de binnenstad van Heerlen ontwierp hij een monument van een filmhuis. In honderd dagen werd het gebouwd en in 1938 is het geopend. Het diende als centrum van het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en verwelkomde supersterren als Marlene Dietrich en Bob Hope. De bioscoop groeide mee op de glorietijden van de mijnen, bloeide op tijdens een grondige renovatie, maar overleeft de concurrentie van megabioscopen niet en sluit in 2014. Sinds 2019 kun je er weer genieten van een filmvoorstelling bij Filmhuis De Spiegel dat in de Royal gevestigd zit.

3. Schachtgebouw Oranje-Nassau I Mijnmuseumpad 2
Nog steeds is de immense steenkoolindustrie die hier ooit was van enorme invloed op Heerlen. Toch zie je er bijna niets meer van terug. Door een wonder zijn er enkele gebouwen van de sloop bewaard gebleven, waaronder het schacht- en ophaalgebouw van de Oranje-Nassau I mijn uit 1898. Een bizar weetje is dat de twee gebouwen enkele tientallen meters verplaatst zijn boven een andere schacht. In de monumentale gebouwen huist het Nederlands Mijnmuseum.

4. Sint-Pancratiuskerk | Pancratiusplein 45
Het oudste gebouw van Heerlen (met een dak erop) is zonder twijfel de Sint-Pancratiuskerk. De oudste delen stammen uit de 11^e eeuw. De romaanse kerk is gebouwd van Limburgse mergel en werd door de eeuwen heen vaker uitgebreid, in de jaren zestig door architect Peutz. Bijzonder is dat de kerk lange tijd in gebruik was door zowel protestanten als rooms-katholieken. De Sint-Pancratiuskerk en de Schelmentoren zijn voor het centrum van Heerlen zeldzame voorbeelden van middeleeuwse bouwkunst.

5. Huis de Luijff | Pancratiusstraat 44a
Het oudste huis van de binnenstad stamt uit de 17^e eeuw. Huis de Luijff werd bewoond door een apotheker, te zien aan de gevelsteen boven de deur. Diezelfde apotheker werd later ook burgemeester van Heerlen. Hij breidde het pand flink uit en verwijderde de luifels waaraan het gebouw zijn naam dankt. Later kwam het in handen van mijngerelateerde organisaties. In 1951 werd hier een convenant getekend dat de voorloper was van de EGKS, later EU. Ook zijn hier de mijnsluitingen voorbesproken. Nu is Huis de Luijffin gebruik als een Toon Hermans Huis.

6. Raadhuis | Geleenstraat 27
Het Raadhuis van Peutz liep ver vooruit op zijn tijd en kwam eigenlijk net te vroeg. De Tweede Wereldoorlog brak uit tijdens de bouw en het zou pas om 1948 worden geopend. Het is een modernistisch gebouw vol symboliek: het verwijst naar de Romeinen, naar de heilige Pancratius, naar de politiek… De atypische plaatsing van de ramen volgen de regels van de gulden snede. Het is zo’n beetje de sfinx onder de Heerlense gebouwen.

7. Stadskantoor | Geleenstraat 25
Hagelwit is het hagelnieuwe stadskantoor ontworpen door de in Heerlen opgegroeide Francine Houben. Het gebouw vormt de wederhelft van het Raadhuis: in één lijn gebouwd, maar wat materiaalgebruik betreft binnenstebuiten gekeerd. Dit huis voor de Heerlenaar is volgens de modernste maatstaven ontworpen: compact, licht en met veel groen binnen en rondom. Leuk detail: de positionering van de raamkaders is aangepast op de lichtinval van de zon.

8. Stadsschouwburg | Burgemeester van Grunsvenplein 145
Het theater van Heerlen is op z’n minst indrukwekkend te noemen. Het is het ‘sluitstuk’ van architect Peutz, een van zijn laatste grote bouwwerken in Heerlen. Dit modernistische meesterwerk is uitgegroeid tot het beste theater van Limburg, met een totale capaciteit van meer dan 1600 zitplaatsen. Het stenige plein rondom wordt in de toekomst flink vergroend.

9. Technische School | Burgemeester de Hesseleplein 31
Door de ligging van de Technische School (oorspronkelijk Ambachtsschool) aan het Burgemeester De Hesseleplein komt het indrukwekkende gebouw uit 1913 nog beter tot zijn recht. Symmetrisch, met speklagen (mergel afgewisseld met baksteen) en een opvallend torentje bovenop: het gebouw ontworpen door Jan Stuyt is er een om u tegen te zeggen. De steenkolenmijnen hadden steeds meer hoger opgeleid personeel nodig en dit was de plek waar de benodigde kennis werd overgedragen. Na een heftige brand in 1996 die het gebouw bijna volledig verwoestte, is de gevel na een ingrijpende renovatie behouden gebleven. Nu is het een kantoorgebouw.

10. Maankwartier | Spoorplein 63
Het wordt het wonder van Heerlen genoemd, het Maankwartier. Het is een van de weinige gebouwen in de stad die niet door een architect, maar door een kunstenaar is ontworpen. Michel Huisman droomde van een stationsomgeving die – voor de verandering – heel mooi was. Na jaren dromen en strijden is het Maankwartier er gekomen en heeft Heerlen een spectaculaire entree en een heel nieuw en eigenzinnig stadsdeel midden in het centrum.